توکن‌های دسترسی (Access Tokens) ابزارهای حیاتی برای فراهم کردن دسترسی امن در سیستم‌های غیرمتمرکز هستند. با پراکندگی ابزارها و منابع دیجیتال در سراسر جهان، پیچیدگی‌های متعددی به وجود می‌آید، از مدیریت داده‌ها گرفته تا اثبات هویت، که وقتی محدود به زمان یا مکان نباشند، پیچیده‌تر می‌شوند.
توکن‌های دسترسی همچنین می‌توانند نیازهای گاه متناقض برای افزایش امنیت در دنیای روزافزون API محور را حل کنند. استفاده صحیح از توکن‌ها می‌تواند احتمال نشت داده‌ها یا کلیدهای API افشا شده را کاهش دهد. به همین دلیل، توکن‌های دسترسی به‌طور فزاینده‌ای به‌عنوان بهترین روش امنیتی در جریان‌های کاری توصیه می‌شوند.
با توجه به تقاضای رو به افزایش، انواع مختلف توکن‌های دسترسی برای رفع نیازها ایجاد شده‌اند. در ادامه، یک راهنمای کامل برای توکن‌های دسترسی ارائه شده است تا به شما کمک کند مناسب‌ترین گزینه را برای مدیریت هویت و جریان‌های کاری غیرمتمرکز انتخاب کنید.
انواع اصلی توکن‌های دسترسی
توکن‌های دسترسی می‌توانند به منابع مختلف اشاره داشته باشند. در گسترده‌ترین معنا، توکن دسترسی هر کدی است که کاربر را مجاز می‌کند و میزان دسترسی او را مشخص می‌کند. پس از دریافت، سرور منبع توکن را بررسی کرده و برای مدت مشخصی دسترسی می‌دهد. به دلایل امنیتی، این مدت معمولاً بسیار کوتاه است. با استفاده از توکن تازه‌سازی (refresh token) می‌توان بدون نیاز به ورود مجدد کاربر، توکن جدیدی دریافت کرد.
توکن‌های دسترسی می‌توانند از نظر پیچیدگی متفاوت باشند:
-
Bearer Tokens: ساده‌ترین نوع توکن، مانند کلید دیجیتال درِ خانه هستند. مشکلات و محدودیت‌های مشابه کلیدهای فیزیکی دارند؛ اگر کسی به توکن دسترسی پیدا کند، همان دسترسی صاحب رسمی را خواهد داشت.
-
Sender-constrained Tokens: امن‌تر هستند و بر هویت کلاینت محدود می‌شوند تا از استفاده غیرمجاز جلوگیری کنند.
-
ID Tokens: برای اثبات هویت کاربر استفاده می‌شوند. با استفاده از OpenID Connect، ID Tokenها به صورت JWT (JSON Web Token) صادر می‌شوند و شامل ویژگی‌های متعدد مرتبط با کاربر هستند که توسط سرور احراز هویت قابل تنظیم‌اند.
ساختار JWT شامل سه بخش است: header، payload و signature که با نقطه جدا شده‌اند. مثال:
فرمت‌های توکن دسترسی
سرور احراز هویت معمولاً مشخصات توکن دسترسی را تعیین می‌کند، اما فرمت توکن تأثیر بیشتری بر طراحی و کاربرد دارد:
-
Opaque Tokens: رشته‌های تصادفی که توسط سرور تولید می‌شوند و اطلاعات حساس را افشا نمی‌کنند. می‌توانند به صورت گسترده استفاده شوند و خطری از نظر لو رفتن داده‌های شخصی ندارند. مثال:
979645b3-aac3-563f-b27d-111777866aa7.
زمانی که سرور منبع توکن opaque را دریافت می‌کند، معمولاً یک فرایند introspection را اجرا می‌کند که با یک API جداگانه صادر شدن توکن را بررسی می‌کند.
ترکیب انواع توکن‌ها
استفاده همزمان از JWT و Opaque Token می‌تواند مزایای هر دو را به حداکثر برساند.
۱. Phantom Token Pattern:
در این الگو، API Gateway یا reverse proxy JWT را بررسی می‌کند تا توکن opaque را به اپلیکیشن یا API بالادستی ارسال کند.
۲. Split Token Pattern:
مشابه Phantom Token، اما فقط از JWT استفاده می‌شود و signature آن به عنوان توکن opaque هَش شده و با header و body ترکیب می‌شود. این روش نیاز به introspection را حذف می‌کند.
۳. Token Handlers:
الگوی ترکیبی برای اپلیکیشن‌های تک‌صفحه‌ای (SPA) است. توکن به token handler روی gateway یا proxy ارسال می‌شود و handler، یک کوکی امن به SPA می‌فرستد تا مشکل محدودیت مرورگرها برای کوکی‌های شخص ثالث حل شود.
بهترین روش‌ها برای کار با توکن‌های دسترسی
-
ذخیره در حافظه (Memory) به جای local یا session storage برای جلوگیری از حملات XSS.
-
رمزنگاری مناسب: همیشه از HTTPS استفاده کنید تا توکن‌ها در انتقال ایمن باشند. الگوریتم‌هایی مانند AES یا RSA برای محافظت در حین انتقال و ذخیره‌سازی مناسب‌اند.
-
مدیریت توکن‌های منقضی شده: اگر توکن در طول جلسه منقضی شد، از refresh token برای دریافت توکن جدید استفاده کنید. هدف ایجاد تازه‌سازی بی‌صدا (silent refresh) بدون مزاحمت برای کاربر است.
جمع‌بندی
با افزایش استفاده از APIها، امنیت توکن‌ها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. APIهای ناکافی ایمن می‌توانند منجر به نشت داده‌ها یا حملات سایبری شوند.
استفاده از الگوهایی مانند مدیریت هویت غیرمتمرکز یا معماری Zero-Trust و آشنایی کامل با توکن‌های دسترسی، به شما کمک می‌کند امنیت داده‌ها را تضمین کرده و عملکرد APIها را بهینه کنید.
